İspanya’nın en önemli şehirlerinden biri olan Kurtuba (Córdoba), Endülüs İslam devletinin de merkeziydi. Kurtuba Camii ise İspanya’da Endülüs Emevi Devleti zamanında yapılan en görkemli camidir. Asıl adı Kurtuba Ulu Camii’dir ve Vadil-Kebir (büyük vadi) nehri kıyısına konuşlandırılmıştır.
İçindekiler
Kurtuba Camii’nin inşasına Endülüs Emevi Devleti’ni kuran 1. Abdurrahman zamanında başlanmıştır. İnşasının başlaması 786 yılına tekabül eder. Caminin ilk temelleri atıldığı zaman dönemin diğer camilerinden daha büyük ve daha görkemli olması amaçlanmıştır. Öyle ki günümüzde Sâmerrâ Ulucamii ile Ebû Dülef Camii’nden sonra en büyük üçüncü cami olma özelliğini taşır. Yapımında 1. Abdurrahman bizzat çalışmış ve yapımını takip etmiştir. Bu sırada kimsenin hakkı yenmemiştir. Hatta caminin yapılacağı alan bir Hristiyanın mülkiyetindedir ve satmak için çok yüksek bir fiyat istemiştir. 1. Abdurrahman zorla alma gücü ve yetkisi varken bunu tercih etmemiş, istediği fiyatı vermiştir. Böylece caminin yapımını başlatmıştır. Kurtuba Camii; Irak, Suriye ve İran gibi doğunun muhtelif yerlerinden getirilen malzemelerle yapılmış, taşlarla süslenmiştir. Caminin yapılıp ibadete açılması bir yıl sürse de zaman içerisinde büyüyen şehirle birlikte cami de büyümüştür. Yıllar boyunca yapılan eklemeler ve değişiklerle ilk görünümünden bambaşka bir hâl alan cami nihayet günümüzdeki ihtişamına kavuşmuştur.
Kurtuba Camii
Hernán Ruiz, Hernán Ruiz III, Diego de Ochoa Praves ve Juan de Ochoa Praves gibi İspanya’da dönemin önde gelen mimarları tarafından yapılmıştır.
Emeviler toplamda İspanya 700 cami yapmışlardır. İçlerinden en güzeli Kurtuba camii’dir. Dışı oldukça sade içinde ise başdöndürücü bir tezyinat hakimdir. İlk başlarda camide 10 metre yüksekliğinde 1419 adet sütun bulunmaktaydı. Hristiyan egemenliğinde içerisine kilise yapmak için maalesef çok sayıda sütun yıkıldı ve camideki sütun sayısı 812’ye düştü. Bu sütunlar caminin yılın her günü güneş ışığı almasını sağlayan 360 adet kemerle desteklenmiştir. Caminin mihrabı yapının içinde en dikkat çeken bölümdür. 14 metre yüksekliğinde ve altın işlemedir. Bu hâliyle oldukça başdöndürücüdür.
Kurtuba Camii bir çok savaş ve deprem görse de asıl hüzünlü hikâyesi Hristiyanların Endülüs’ü işgaliyle başlamıştır. 1492 yılında Hristiyanlar, Kurtuba’ya girince Kurtuba camiyi yağmalamış ve camiye sığınmış Müslümanları katletmişlerdir. En son 1523 senesinde caminin içine bir kilise yapmaya karar vermişlerdir. Bunun için zamanın İspanya’yla Almanya İmparatoru olan Beşinci Karlos’a (Charles Quint, 1500-1556) teklif götürdüklerinde İmparator Karlos teklifi başta reddetse de kardinal ve papanın baskısına dayanamayıp kabul etmek zorunda kalmıştır. Ardından Kurtuba Camii’yi kilise yapmak için bir çok sutunlar yıkılmış, camide kalan sutun sayısı 812’ye kadar düşmüştür. Bir çok süsleme de bu sırada tahrip edilmiştir. Sonunda kilise caminin ortasında haç şekilde bir bina olarak yerini almıştır.
İmparator Karlos bunu görünce “Yaptığınız vahşeti gördüğüm zaman size bunu yapmanıza izin verdiğim için çok pişman oldum. Dünyada bir benzeri bulunmayan bu güzel eseri böylece tahrip edeceğinizi bilseydim; size müsade etmez ve hepinizi cezalandırırdım. Yaptığınız bu çirkin kilise, eşi her yerde bulunan adi bir binadan ibarettir. Hâlbuki, bu haşmetli caminin bir eşini yapmak mümkün değildir!” dediği rivayet edilmektedir.
Bu gün Kurtuba’yı ziyarete gelen insanlar hangi inançtan olurlarsa olsunsunlar -yapı ilk hâlindeki gibi olmamasına rağmen- Kurtuba Ulu Camii’yi İslam mimarisinin bir eseri olarak görmektedirler. Kurtuba Camii’nin ismi günümüzde La Mezquita Kilisesi olarak geçer. Bu kelime “Mescid” isminden gelir. Bu da savımızı doğrular niteliktedir. Kurtuba Ulucamii 1984 yılında Unesco’nun Dünya Mirası listesine alınmıştır.
Yalnızca Katoliklerin ibadetine açıktır. Maalesef Müslümanların ibadetine kapalıdır.
Caminin yönü Hristiyanların hakim olduğu dönemde değiştirilmemiştir. Endülüs Emevi Devleti’nin hakimiyetinde de mevcut şeklindedir. Yapılan araştırmalarda cami 50 dereceden fazla bir açılyla kıble’den şaştığı görülmektedir. Endülüs’te çok sayıda cami yapılmış ve hepsinin kıblesi doğru tayin edilmiştir. Kurtuba caminin kıblesinin yanlış olmasının sebebi ele geçirilen şehrin etrafını yıkmaktansa binayı çevrenin mimarisine uydurarak şehrin tarihi yapısını korumaktır. Tarihçilerin bu konu hakkındaki genel görüşü bu yöndedir. Ancak bu içerideki Müslümanların yanlış yöne namaz kıldığını göstermez. Caminin içerisindeki Müslümanlar, içeride kıbleye dönerek namazlarını eda etmektedir. Benzer uygulama günümüzde Fas’ın Fes şehrindeki Karaviyyîn Camii’nde ve Marakeş’teki Kutubiyye Camii’nde de vardır.
