Emperyalizme karşı başlattığı direnişle Che ve Mao gibi isimlere ilham olan Abdülkerim el-Hattabi sömürgeci komutanlara diz çöktürmeyi başarmış onurlu bir mücahittir. Tam ismi, Muhammed bin Abdülkerîm el-Hattâbî’dir ve 1882 yılında Fasın’ın Rif bölgesindeki Ecdîr şehrinde doğmuştur.
Abdülkerim el-Hattabi
Söylentilere göre FKÖ lideri Yasir Arafat, İsrail işgal güçlerine karşı mücadelede tecrübelerinden faydalanmak için Mao’yu ziyarete gider. Mao, Arafat’a Arapların çok büyük bir gerilla liderine sahip olduklarını bu nedenle başkalarından taktik almasına gerek olmadığını söyler. Arafat’ın bu ismin kim olduğunu sormasına üzerine Mao, Abdülkerim el Hattabi’nin ismini verir. Ayrıca Che’nin 1951 yılında Abdülkerim’i ziyaret ettiği rivayet edilirken Castro’nun ise biyografisinde Abdülkerim’in 1921 yılında İspanyollara karşı son derece başarılı saldırılar gerçekleştirdiği Enval Muharebesi’ne ilişkin ayrıntıları okuduğunu anlatır. Kaynak
Aktarılan bu anektod ve notlar Hattabi’nin sömürgeciliğe karşı başlattığı büyük direnişin yankılarıdır. Öyle ki Time Dergisi’nin kapağında yer almıştır. Jean-Claude Van Samme’nın başrolünde oynadığı Legionnaire (1998) isimli film ise Abdülkerim El Hattabi’nin Fas direnişini anlatır. Şimdi gelin hep beraber bu bütük direnişçinin hayatına daha yakından bakalım…
1925 yılında Time Dergisi kapağı – Abdülkerim el Hattabi
İçindekiler
Abdülkerim el-Hattabi, zengin bir ailede dünyaya geldi. Babası, Berberilerin güçlü kabilelerinden biri ola Beni Vuryagel’in güçlü isimlerinden biriydi. İyi bir eğitim aldı. Üniversiteyi İspanya’da okudu. Öğretmen oldu. 1907-1913 yılları arasında Melilla’da Müslümanlara dersler verdi. Tanıdık bir İspanyol gazetesi olan Telegrama del Campagne’de muhabir ve köşe yazarı olarak çalıştı. 1915 yılında Melilla’ya baş kadı olarak görevlendirildi.
Kadı olarak görev yaparken bir Müslüman olarak yaşadığı topraklarda yapılan haksızlıklara karşı dimdik durması gerektiği anladı. Düşüncelerini ve eylemlerini bu yönde geliştirdi ve İspanya’nın sömürgeci tutumuna karşı çıktı. İşgale karşı ses çıkardı. Bu durum yargılanmasına ve işgalciler tarafından tutuklanarak hapishaneye gönderilmesi sebep oldu.
Bu durum onun haksızlıklara emparyalizme karşı direnişini engelleyemedi. Hatta daha stratejik şekildw hareket etmesi için zaman da kazandı. Hapishaneden çıktığında Fas’ın Rif bölgesinde sömürgecilere karşı büyük bir direniş başlattı. Bunu yapabilmesindeki en büyük avantaj güçlü bir kabilenin üyesi olmasıydı. Böylece bölgedeki tüm aşiretleri bir mücadelenin etrafında toplamayı başardı.
İlk hamlesini 200 kişiden oluşan Müslüman direnişçilerle 1920 yılında yaptı; Tafersit bölgesini ele geçirdi. 1921 yılına gelindiğinde Castro’nun da üzerinde okumalar yaptığını söylediği Enval (Annual) savaşı yaşandı. Savaş 5 gün sürdü. Bu savaşta Abdülkerim el Hattabi komutasındaki Müslüman direnişçiler, General Silvestre komutasındaki 25 bin kişilik İspanyol ordusunu ağır hezimete uğrattı. 25 bin kişilik ordudan yalnızca 600 kişi kaçarak hayatını kurtarabildi. General Silvestre ise hezimetin büyüklüğünü kaldıramadı ve intihar etti. Melilla’ya kadar çekilen İspanyolları istese oradan da atmayı başarabilirdi. Ancak Melilla’ya girmedi. Daha sonraki yıllarda anılarını yazdığı kitabında Melilla girmemenin hata olduğunu söyleyecekti.
İspanyolların “büyük felaket” olarak adlandırdığı Enval zaferinden sonra Abdülkerim el Hattabi’nin ismi durdurulamaz ve mağlup edilemez önder adlandırmalarıyla tüm dünyada yankılandı. Ona “Rif’in Aslanı” lakabını taktılar.
Rif Cumhuriyeti haritası ve bayrağı (1921-1926)
Hayatı boyunca İslami dünya görüşünü yaşayan Abdülkerim el Hattabi kazandığı Enval zaferini devletleşerek ebedi kılmak istedi. Fas’ın Rif bölgesinde Rif Cumhuriyeti‘ni kurdu. Bir hükümet kuruldu ve meclis açıldı.
“Bizler, Rif Cumhuriyeti hükümetinin temsilcileriyiz. Rif bölgesinin Fas’ın bir parçası olduğunu düşünenler yanılıyor. Coğrafi olarak, cumhuriyetimiz Afrika’nın bir parçasıdır.”
…diyerek kendilerini Fas’tan ayrı bir yere konumlandırdı. Reformlar yaparak devleti örgütlendimeye çalıştı. Dönemin BM’sine Cemiyeti Akvam’a Rif Cumhuriyeti’nin tanınması için yazışmalar yaptı. Entelektüel birikimiyle her alanda devletleşme çabalarına girdi.
Tüm bu gelişmeler sömürgeci devletleri harekete geçirdi. Çünkü Rif Cumhururiyeti’nin diğer Müslüman toplumlara ya da esaret altındaki diğer topluluklara örnek olmasını istemiyorlardı. 1925 yılında Fransa ile İspanya güçlerini birleştirdi. İspanyol kuvvetlerinin başında albay Franco vardı. Fransız ordularının başında ise General Petain vardı. Sayıca üstünlerdi. Teknolojik açıdan donanımlılardı. Hem karadan hem de havadan Rif Cumhuriyeti’ne karşı büyük bir saldırı düzenlediler. Gözü dönmüş emparyalistler bu saldırı sırasında kimyasal silahlar da kullandılar. Sivil halkın daha fazla zarar görmesini istemeyen Abdülkerim el-Hattabi teslim oldu. 27 Mayıs 1926 yılında Rif Cumhuriyeti’nin kısa tarihi büyük bir özgürlük direnişiyle son buldu.
Mısır’dayken…
Abdülkerim el-Hattabi Reunion adasına sürgün edildi. Oradan kaçtı Mısır’a sığındı.
“Sömürgecilerin zaferi, dünyanın en uzak ücrasında da olsa bizim için bir yenilgidir. Dünyanın her neresinde olursa olsun özgürlüğün zaferi, bizim de zaferimizdir.”
…şeklinde düşüncesi doğrultusunda burada da direnişe devam etti. 1958’de Fas bağımsızlığını kazandı. Fas Sultanı kendisinin ülkeye dönmesi için davet gönderdi. Ancak onun direnişi daha bitmemişti. Afrika’nın tamamın düşman işgalinden kurtulmadığını söyleyerek daveti reddetti.
Ömrü boyunca onurlu bir direniş sergileyen İslam inancından kopmadan yaşayan ve hayatı ile bir çok sömürge altındaki toplumlara örnek olan Muhammed bin Abdülkerim El Hattabi 6 Şubat 1963’te Mısır’ın Kahire şehrinde vefat etti. (Allah rahmet eylesin.)
Abdulkerim el-Hattabi (1882-1963) 1925 yılında Time Dergisine kapak oldu. Onu önemli kılan 1921 yılında sömürgeci İspanyol ordusuna karşı gerillaları ile kazandığı ve İspanyolların büyük felaket olarak adlandırırdığı Enval (Annual) zaferidir.
