Bey‘atü’ş-Şecere, Bey’atü’r-Rıdvân ya da Hudeybiye Biatı olarak da bilinen Rıdvan Biatı; Hudeybiye Antlaşması öncesinde Hz. Peygamber ve yanındaki 1400 civarı sahabinin umre için gittikleri Mekke’de, müşriklerin engellemesiyle karşı karşıya kalınca, Allah yolunda canlarını feda edeceklerine dair, Rıdvan Ağacı altında, Hz. Peygamber’e verdikleri sözdür.
Rıdvan kelimesinin kökeni Arapça’dır. Rıdvan kelimesinin Arapça yazılışı “الرضوان”. İlk anlamı “razı olma, rıza, hoşnutluk, memnuniyet” demektir. Rıdvan kelimesinin dini anlamı ise “cennetin kapısıcı olan büyük melek” demektir. Yani Rıdvan, İslamiyet’te cenneti bekleyen meleğin ismidir.
Rıdvan Biatı (Bey’atü’r-Rıdvân), Hudeybiye Antlaşması öncesinde yapılan Allah’ın razı olduğu biattır. Rıdvan biatının tarihi Mekke’nin fethinin gerçekleşmesinden yaklaşık iki yıl önce, hicretin 6. yılı Zilkade (Mart 628) ayının başıdır. Hz. Peygamber gördüğü bir rüya üzerine umre için yanındaki 1400 civarı sahabi ile beraber Medine’den Mekke’ye doğru yola çıkar. Bunu haber alan Mekkeli müşrikler, Müslümanların şehre girmesine engel olmak için harekete geçerler.
Sadece umre için yola çıkan ve savaşmak istemeyen Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (S.A.V.) Müslümanların Kabe’yi ziyaret edebilmesi için Mekke’ye müşriklere elçiler gönderir. Ancak müşriklerin olumsuz tutumları nedeniyle görüşmelerin hiçbirinde bir anlaşma sağlanamaz. Bunun üzerine Resulullah (sav) daha etkili bir isim olan Hazreti Osman’ı, Mekkeli müşriklerle görüşmesi için gönderir. Ancak müşrikler sadece Hz. Osman’ın tavafına izin vereceklerini söylerler. Ancak Hz. Osman (a.s), Hz. Peygamber’e (s.a.v.) olan bağlılığını göstererek Allah Resulü ve diğer Müslümanlar olmadan tek başına tavaf edemeyeğini söyler.
Bu sırada Hz. Osman’ın dönüşünün gecikmesi bir semüre ağacının (sakız yahut mugaylan cinsi bir çeşit çöl ağacı) altında onun gelmesini bekleyen Müslümanları telaşlandırır. Hz. Osman’ın öldürüldüğü dedikodusu yayılmaya başlar. Hava iyiden iyiye gerilmeye başlamıştır. Bunun üzerine düşmanla savaşmaktan başka çare olmadığını düşünen Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) yanındaki tüm ashaptan Allah yolunda canlarını fedâ için bey’at etmelerini talep eder. Daha sonra Rıdvan Ağacı olarak anılacak o Semüre ağacı altında içlerinden bir münafık hariç tüm müminler, Allah yolunda savaşmak için söz verirler ve Allah Resulü’ne biat ederler.
Rıdvan Biatında, Hz. Muhammed’e (Sav) biat eden sahabilerin sayısı yaygın ve güvenilir kaynaklara göre 1400 civarıdır. Biat etmeyen tek kişi ise Benî Selime kabilesinden Ced b. Kays’dır.
Rıdvan biatı sonucunda Mekkeli müşrikler çekinirler ve Hz. Osman’ı serbest bırakırlar. Ayrıca Hudeybiye Antlaşması’nı yapmak zorunda kalırlar. Hz. Osman ise sağ salim Mekke’den dönünce Rıdvan Ağacının altına giderek aynı yerde Hz. Peygamber’e biat eder. Hz. Peygamber ve Müslümanlar yapılan antlaşma sonrası Hudeybiye’den ayrılıp Medine’ye dönmek üzere yola çıkarlar. İşte bu yolculuk sırasında Fetih Suresi nazil olmuştur.
Fetih Suresinde Rıdvan Biadı şöyle geçer:
“And olsun ki, o ağacın altında Sana bey’at ederlerken Allâh, o mü’minlerden râzı olmuştur. Kalplerinde olanı bilmiş, onlara huzur ve sekînet indirmiştir…” (el-Fetih, 18)
Fetih suresindeki razı olmak ifadesinden dolayı bu biata “Bey‘atü’r-rıdvân” yani “Rıdvan Biatı” denilmektedir. Ayrıca tarih kitaplarında “Hüdeybiye Biatı” olarak da geçmektedir. Farklı kaynaklarda ağaç altındaki biat ablamına gelen “Bey‘atü’ş-şecere” adı da kullanılmaktadır. Ağaç altında Hz. Muhammed (sav)’e biat eden sahabilere “Ashâbü’ş-şecere” denilmektedir. O ağaçtan ise “Şeceretü’r-rıdvân” olarak bahsedilir.
Rıdvan Ağacına ne olmuştur? Hz. Peygamber’e biat edilen o ağacın daha sonra ortadan esrarengiz bir şekilde kaybolduğu ya da sel sularının götürdüğü rivayet edilir. Genel kanı ise Hz. Ömer daha sonraları halk tarafından kutdiyet atfedilmemesi için kestirdiği yönündedir. Günümüzde Rıdvan ağacının olduğu yerde Hudeybiye Mescidi bulunmaktadır.
Hudeybiye Mescidi
Hz. Peygamber de, “Ağaç altında bana biat edenlerden hiçbirisi cehenneme girmeyecektir” (Tirmizî, “Menâḳıb”) buyurmuştur.
Peygamberimizin bu hadis-i şerifine göre Rıdvan Ağacı altında biat edenler dünyadayken cennetle müjdelenmişlerdir. Bu ne büyük bir şereftir.
