Dünyanın ilk Müslüman kadın mucidi ve astronom (gökbilimci) Meryem el-icliyye diğer bilinen adıyla Meryem el-Usturlabi 10. yüzyılda Suriye’nin Halep şehrinde dünyaya gözlerini açmıştır.
Onun gökyüzünün sırlı kapılarını aralayarak tarihe ilk kadın gökbilimci olarak geçmesinde kuşkusuz babasının emeği büyüktür. Babası Bağdat’ta ünlü bir usturlap yapımcısının çıraklığını yapmaktadır. Meryem El-İcliyye bu sayede daha çocukken günümüzde pusula, navigasyon cihazları, zaman ve astronomik hesaplarda kullanılan pek çok cihazın atası usturlaplarla tanışmıştır.
Usturlap
Zamanla el becerilerini geliştirerek usturlap yapımını meslek hâline getirmiştir. Gökyüzüne oldukça meraklı olan Meryem el-icliyye, sadece mevcut formdaki usturlapları yapmakla kalmamıştır. Onların daha kolay taşınması, sezgisel ve esnek olabilmesi için de çalışmıştır. Tüm bunlar için iyi bir matematik bilgisi de vardır.
Kısa sürede geliştirdiği daha hassas, daha detaylı ve taşıması kolay usta işi usturlaplarla adını duyurmuştur. Bu durum 944-967 yılları arasında Bağdat’ın idarecisi Seyfüddevle’nin dikkatini çekmiştir. Ardından saraya davet edilerek çalışmaları için büyük destek sağlamıştır.
Meryem el-İcliyye, saatin yaygın bir şekilde kullanılmadığı o dönemlerde zamanın doğru hesaplanmasında yardımcı olmuştur. Gök cisimlerinin konumunun doğru saptanmasında geliştirdiği usturlaplar oldukça iyi iş çıkarmıştır. Usturlabın son şeklini almasını sağlamıştır. Böylece yüzyıllarca gökyüzü araştırmalarına rehberlik etmiş ve ilk kadın gökbilimci olarak ünü çağları aşmıştır.
Öyle ki 1990 yılında Henry E. Holt tarafından Palomar Gözlemevi’nde keşfedilen bir ana kuşak asteroite Meryem El-İcliyye’nin onuruna “7060 Al-‘Ijliya” adı verilmiştir. Ayrıca “İslam’ın Altın Çağı”nın sıradışı kadınları arasında gösterilir. Ancak ne yazık ki Meryem El-İcliyye (el-Usturlabi)”nin günümüze dek hiçbir usturlabı, imzası olmadığı ya da teyit edilemediği için bulunamamıştır.
