sözlük

Siyer, Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (S.A.V.)’in hayatını anlatan kitaplardır. Arapça kökenli bir sözcüktür. Siret kelimesinin çoğulu olan Siyer sözlükte “hâl, durum, davranış, idare, yol, hareket, yürüme, âdet, menkıbe, bir kimsenin hayat hikâyesi, seciyesi” gibi anlamlara gelir. Zamanla Siyer, Hz. Peygamber’in hayatını konu edinen bir bilim dalına dönüşmüştür. İlk Türkçe Siyer-i...

Vesile, Cennet’te bir makam adıdır. Vesile makamı üzerinde daha üst bir makam yoktur. Allah’ın kullarından sadece bir tanesi bu makama erişecektir. Hz. Muhammed (sav) cennetteki makamının Vesile olduğunu aktarmıştır. Vesile sözlükte “sebep, bahane, elverişki durum, fırsat” anlamlarına gelmektedir. El-Vesile “bir büyüğe yaklaşmayı sağlayan vasıta, aracı” demektir. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed’in...

Bey‘atü’ş-Şecere, Bey’atü’r-Rıdvân ya da Hudeybiye Biatı olarak da bilinen Rıdvan Biatı; Hudeybiye Antlaşması öncesinde Hz. Peygamber ve yanındaki 1400 civarı sahabinin umre için gittikleri Mekke’de, müşriklerin engellemesiyle karşı karşıya kalınca, Allah yolunda canlarını feda edeceklerine dair, Rıdvan Ağacı altında,  Hz. Peygamber’e verdikleri sözdür.  Rıdvan nedir? Rıdvan kelimesinin kökeni Arapça’dır. Rıdvan...

Ebced hesabı alfabedeki harflerin kolayca hatırda tutulmasını için eski dönemlerde geliştirilmiş bir sistemdir. Tarihi Mısır hiyerogliflerine kadar uzanır. Fenike döneminde kullanımı yayılmıştır. Ebced ya da Ebuced rakamları olarak adlandırılan bu sayı sistemi sayesinde harf, kelime ve cümlelerin sayısal karşılığı hesaplanmaktadır. Çıkarılan bu sayı değerlerinin ise bir anlamı olduğuna inanılır. Arap...

İstimalet ne demek? Arapça kökenli olan İstimalet kelimesinin sözlük anlamı “meylettirme, cezbetme, gönül alma” demektir. İstimâlet samimi şekilde uygulanmış bir Osmanlı fetih siyasetidir. Osmanlı Devleti tarihi boyunca her zaman halkın sorunlarıyla ilgilenmiş ve hoşgörülü adil bir politika izlemiştir. İstimalet politikası ise özellikle gayri müslim tebaayı gözeten bir politikadır. Fethedilen yerlerin...

Tevekkül, Arapça kökenli dinî ve tasavvufî bir kelimedir. Vekl kelimesinden türetilmiştir. Arapça’da التوكّل bu şekilde yazılır. Tevekkül kelimesinin sözlük anlamı “güvenme, inanma, birine işini havale etme” demektir. İslami anlamda tevekkül; Allah’a güvenme, yalnız ona sırtını dayama anlamına gelir. Kader inancıyla ilişkilidir. İnsanın kendinisini tamamen Allah’a teslim etmesini, nasip olan rızkında ve...

Had, Arapça kökenli bir sözcüktür. Sözlük anlamı “sınır, uç, derece” demektir. Haddini aşmak deyimi ise “ölçüyü kaçırmak, aşırı gitmek” anlamındadır. Ancak Osmanlı’da haddi aşmak deyimi çok farklı şekillerde kullanılmıştır. Mesela, Osmanlı’da 63 yaşını geçmiş büyüklere yaşları sorulduğunda “Haddi aştık” cevabı verirlerdi. Bunun sebebi ise Peygamber Efendimizin (s.a.v.) 63 yaşında vefat...

Kitapların başına “Ya Kebikeç” yazmak kitapları, kitap kurtları, güveler vb. haşretın tahribatından koruyacağı düşünülen hem ilmi hem mitokojik hem de dini temele dayanan bir inanıştır. Kebikeç Yazarların eserlerini el yazması ile yazdığı dönemde bir kitabın korunması çok önemliydi. Çünkü yazınları çoğaltmak oldukça zordu. Kitap eskiyerek zamana yenilebilirdi. Dahası kitap kurtları...

Arapça kökenli bir kelimedir. Kurban kelimesi Arapça “Allah’a sunulan adak, sunu, hediye” anlamına gelen  krb kökünden türetilmiştir. Aynı şekilde krb kökünden türetilen kurb kelimesi ise “yaklaşma, yakınlık, akraba” demektir. Kurban kelimesi İbranicedeki aynı anlamda olan “ķarbān” kelimesiyle eş köke sahiptir. Dini anlamda kurban ise “Allah’a yaklaşmaya aracı olan şey” anlamına...

İslamiyet’te saygı ve dua ifade eden bazı dini terimler kısaltılarak kullanılır. Bu terimler (cc), (hz), (sav), (asv), (ra), (rh), (ks) ve (asm) gibi İslami kısaltmalardır. Dini terimler ya da İslami terimler sözlüğünde yerlerini almışlardır. Allah ismi zikredildiğinde kullanılan dini kısaltmalar Celle Celalühü (C.C.): Nedir? Kısaltması cc olan Celle Celalühu “yüce,...

Yevmi Nahr nedir? Ne demek? Kurban Bayramı, Zilhicce ayının onuncu günüdür. Kurbanın kesildiği bugüne yevm-i nahr denilir. Yevmi kelimesi dilimize Arapçadan geçen bir kelimedir ve sözlükte “güne ait, günlük” anlamı taşır. “Yevmiye” bu kelimeden türetilmiştir. Nahr ise “Kesme” demektir. O hâlde yevmi nahr kelime anlamı “Kesme Günü“dür. Eyyamı Nahr nedir? Ne...

Zilhicce (zülhicce, zülhacce), Türkçeye Arapçadan geçen bir kelimedir. Sözlükte yani TDK’de Zilhicce “Ay takviminin on ikinci ayı, kurban ayı” olarak tanımlanmıştır. Arapçadaki zі “sahip” ve ḥicce “haccetme” kelimelerinden türetilmiştir. Zilhicce kelime anlamı olarak “Haccın sahibi” demektir. İslamın beş şartından biri hac ibadetinin yapıldığı aya, Zilhicce Ayı denir. Bu nedenle Zilhicce...

Berceste ne demek? Farsça kökenli bir sözcüktür. “Üzere” ve “yukarı” anlamı taşıyan -ber eki ile “sıçramış, seğirtmiş” anlamına gelen ”ceste” sözcüklerinin birleşmesiyle türetilmiştir. Berceste kelimesinin sözlük anlamı “yukarı sıçramış, öne çıkmış” demektir. Bu sözcük divan şairleri tarafından çok kullanılmaktadır. Bu nedenle bir divan edebiyatı terimidir. Bir edebiyat terimi olarak berceste; yapısı...

Usturlap nedir? Usturlap kelimesinin kökeni Yunanca astron (yıldız) ile lambanein (yakalamak, ölçmek) sözcüklerinin birleşiminden oluşan “astrolabos” kelimesine dayanır. Buradan Arapçaya geçmiştir. Türkçeye “usturup” olarak dönüşmüştür. Usturuplu demek sözlükte “yerli yerinde, işlevine uygun biçimde” demektir. Usturlaplar da tam olarak işlevine uygun işler ortaya koyan bir alettir. Usturlap ne işe yarar? Usturlap,...

“Bir fincan kahvenin 40 yıl hatırı vardır” inanışı kahveyle ilgili söylenen en ünlü sözlerden biridir herhalde. Mutlaka her samimi sıcak kahve sohbetinin konusu olmuştur bu atasözü. İyilik küçük olsa da hatrı büyüktür anlamını vakur bir hâlde taşır dumanında. Böylece ilk yudumdan son yuduma kadar insanın yarı ömrüne tekabül bir dostluk...

Tevşih nedir? Türk dini musikisinde mevlit ve miraciyye gibi uzun eserlerin arasında okunmak için bestelenmiş Peygamberimiz Hz. Muhammed (S.a.v)’i konu alan ilahilerdir. Kelime anlamı olarak “süslemek, düzenlemek” gibi anlamlara gelir. Bu ilahiler mezkûr eserlerin bölümlerini adeta süslediği için bu ismi almışlardır. Tevşih ilahi ya da mevlit tevşîhi isimleriyle de bilinir....

Şivlilik, Regaip Kandili gecesi ve sabahı çocuklarca yapılan bir Konya gelenektir. Recep ayının ilk perşembesini cumaya bağlayan gece yani Regaip kandili gecesinde fener alayı ile Şivlilik kutlamaları başlar. Çocuklar ellerinde fenerler, trampetler ve kavallarla sokaklara doluşurlar. Amaçları büyüklerine onbir ayın sultanı Ramazan’ın gelişini duyurmaktır. Bu geleneğe büyükler tarafından üç aylar...

Hz. Muhammed (SAV)’in peygamberliğinin onuncu yılına ”Hüzün Yılı” ya da ” Hüzün Senesi ” denir. Çünkü bu dönemde hem Peygamberimizi hem de tüm inananları oldukça üzen art arda iki vefat haberi duyulmuştur. Hz. Muhammed (SAV)’in hem eşi Hz. Hatice ve hem de amcası Ebu Talib 3 gün arayla vefat etmişlerdir....