İsmet Özel: Türk şiirinin yaşayan efsanesi

İsmet Özel kimdir? Ne zaman ve nerede doğmuştur?

Amentü şiirin yazarı İsmet Özel’i şair, yazar ve düşünür kavramlarıyla tanımlamak mümkün. 19 Eylül 1944’te, Kayseri / Düvenönü’nde, 5 çocuklu bir ailenin 6. cocuğu olarak doğdu İsmet Özel. Aslen Sökelidir. Babası bir polis memuruydu. Annesi ise ev hanımı. Böyle büyük bir şairin burcunu da merak edenler olacaktır. İsmet Özel’in burcu nedir? Başak burcudur. Evlidir ve dört çocuğu vardır.

İsmet Özel’in eğitim hayatı

Babasının memuriyeti nedeniyle pek çok şehir değiştirdi. İlkokulu 1955’te Kastamonu’da Abdülhak Hamit Tarhan İlkokulu’nda bitirdi. Ortaokul ve lise öğrenimlerini ise Çankırı ve Ankara’da tamamladı. 1962 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne girdi. Ancak 4 yıl aradan sonra okulu bıraktı. Hacettepe Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu.

İsmet Özel’in hayatı ve edebi kişiliği

İsmet Özel’in ilk şiiri “Yorgun Eylül” 1963’te Yelken Dergisi’nde yayımlandı. İlk şiiri yayımlandığında 19 yaşındaydı. Böylece yazın hayatına başlamış oldu. 1966’da Siyasal Bilgiler Fakültesinden arkadaşlarıyla Dönüşüm ismini verdikleri bir dergi çıkarmaya başladılar.

İsmet Özel’in ilk kitabı “Geceleyin Bir Koşu”yu 1966 yılında yayımlandı. İkinci kitabı “Evet, İsyan” ise 3 senenin ardından 1969 yılında yayımlandı. Büyük dikkat çekti. Artık gözler üzerindeydi.

1970’te Ataol Behramoğlu ile birlikte Halkın Dostları Dergisi’ni çıkarmaya başladılar.

Yıkılma Sakın şiirinden “…Yaraların kabuğu kolayca kaldırılıyor halkın doğurgan dünyasına dalmakla onların güneşe çarpan sesini anlamayan dört duvarın, tel örgünün, meşhur yasakların sahipleri seyir bile edemezken içimizdeki şenliği yılgı yanımıza yanaşamazken bizi kıvıl kıvıl bekliyorken hayat yıkılmak elinde mi?..”

İsmet Özel askerliğini 1969 yılında sırasıyla Sivas, Konya, Elazığ ve Muş’ta tamamladı. Muş’ta askerliğini yaparken polis babası Ahmet Özel’i kaybetti.

İsmet Özel hangi akımın temsilcisidir?

İsmet Özel şiirlerinde her zaman hümanizmi öne çıkarmaya çalışmıştır. Tabii hayatı boyunca pek çok farklı akımın etkisine de kapılmıştır. Ancak onun için 1974 yılı tam anlamıyla bir dönüşüm dönemiydi. 1974’te Sezai Karakoç’un Diriliş Dergisi’nde çıkardığı Amentü adlı şiiri ile fikri ve ruhi bir değişim yaşadığını ilan etmişti. İlk dönem şiirlerinin beslendiği “Marksist” düşünceden uzaklaşmıştı. Bu tarih onun yazı ve sanat hayatına Türk-İslam sentezli düşünce çizgisinde devam edeceği tarihti.

“Allah, bana 20 yaşımda komünist olmayı nasip etti. Ben de Allah’ın bu lütfuna hiçbir zaman sadakatsizlik göstermedim. Eğer bir insan komünist olmadan Müslümansa bu insanın Ümmet-i Muhammet’e yapmayacağı kötülük yoktur.” İsmet Özel, Memleket Dergi – “Sosyalizm Allah’ın bana bir lütfudur” başlıklı röportajdan. 

“Benim masalımda üç önemli kelime var: Şair, komünist, Müslüman.”

İsmet Özel’in dünya görüşü, belki siyasi görüşü ya da nelerin etkisinde kaldığı halkında detaylı bilgiye ”Waldo Sen Neden Burada Değilsin” isimli anılarını anlattığı kitabında kendi kaleminden ulaşabilmektedir. Bu eser onun hayatının bir çeşit aynasıdır. Bir nevi otobiyografik bir eserdir. Kendisi masalı hakkında şöyle demiştir bu kitapta:

”Bir varmış bir yokmuş. Bir şair İsmet Özel varmış. İyi şiirler yazarmış. Nasıl olmuşsa bu İsmet bir gün komünist olmuş. Derken efendim, bir komünist olarak da iyi şiirler yazmayı başarmış ve hatta böylelikle yıldızı parlamış. Gel zaman git zaman, İsmet Özel’in duyguları, düşünceleri, inançları değişmiş (masalın her varyasyonunda bu değişmenin sebepleri muhtelif) ve Müslümanlığı bir hayat yolu olarak benimsemiş. Ama işe bakın ki adam iyi şiirler yazmaya devam etmiş. Eh, o erdiyse muradına, biz de çıkabiliriz kerevetine” (Waldo Sen Neden Burada Değilsin, syf: 14) 

1975 yılında Cinayetler Kitabı’nı çıkardı. Bu kitaptaki şiirleri adeta yaşadığı dönüşümünün göstergesiydi.

“Duaların yerini hayaller aldığından beri zarardayız.” İsmet Özel sözleri

Ticaret Bakanlığı’ndaki memuriyetinden 18 Nisan 1977’de istifa etti. Ardından Yeni Devir Gazetesi’nde bu çerçevede günlük siyasi fıkralar yazdı. “Abdullah Çıdamlı” “müstear” ismiyle çeviriler yaptı.

İsmet Özel  ilk düzyazı kitabı “Üç Mesele”yi 1978 yılında çıkardı. Yazı hayatını Milli Gazete, Yeni Şafak ve Gerçek Hayat Dergisi’yle sürdürdü.

2005 yılında deneme kitabı “Taşları Yemek Yasak” (1985) ile Türkiye Yazarlar Birliği Deneme ve Üstün Hizmet Ödülü’nü kazandı.1995’te Şileli Ozan Gabriela Mistral Nişanı aldı. Şiir anlayışını ortaya koyduğu Şiir Okuma Klavuzu (1980) eseriyle Türk şiirinin modern şiire adaptasyonuna büyük katkı sağladı.

“Dünyaya gelmek, bir saldırıya uğramaktır. Doğan bebek, havanın ciğerlerine olan saldırısının verdiği acıyla haykırır. Soğuk saldırır bize, sıcak saldırır. Açlığın, hastalığın, korkunun saldırılarını savuşturma yoluyla yaşarız, hayatta kalırız. Yaşıyor olmak, savaşıyor olmaktan başka bir şey değildir. Bir gün son nefesimizi verdiğimizde bize yapılan ilk saldırıyı tamamen püskürtmüş oluruz. Savaş bitmiştir.” İsmet Özel – Waldo Sen Neden Burada Değilsin

1981 yılında Kültür Bakanlığı İstanbul Devlet Konservatuvarı’nda Fransızca okutmanlığı yaptı. 18 yıl süren çalışma hayatından sonra buradan emekli olarak Bilgi Üniversitesi’nde klasik ve modern şiir dersleri vermeye başladı.

Dergilerde yayınladığı bütün şiirlerini hiçbir değişiklik yapmadan kitaplarına alan İsmet Özel’in şiirleri İngilizce, Fransızca, Rusça ve Letonca gibi pek çok dile çevrilmiştir.

Halen 2007 yılında kurdukları İstiklal Marşı Derneği’nin genel başkanlık görevini sürdüren İsmet Özel evli ve dört çocuk babasıdır. Çengelköy’de düşünce ve sanat hayatına devam etmektedir.

“Hak yemek , sol elle yemek yemek kadar dikkat çekmedi bu ülkede” İsmet Özel

İsmet Özel’in siyasi görüşü

Kurucusu olduğu İstiklal Marşı Derneği’nin dergisinde siyasi görüşü hakkında yapılan yorumlara ve sorulara:

“Netice-i kelâm, ben ömrümüm hiçbir döneminde ‘solcu’ olmadım. Bilakis ömrümün her döneminde hem solcuları, hem de sağcıları istihfâf ettim ve giderek onlardan istikrâh ettim. Memleketimin sosyalist bir dönüşüm geçirmesi uğruna elinden gelenin tümünü vakfeden bir Türk milliyetçisi olarak yaşadım. Mensub olduğum ümmetin hayrını dünyevi yaftalar hesabına zedeleme düşüklüğü göstermeyişimle kazandığım komünizan itibar hidayete ermeme vesile oldu. Adım gibi biliyorum, atlarımızın su içtiği ırmaklar hayırla yâd ediyor beni.”

cevabını vermiştir. Kimileri bu açıklamayı bir “kafa karışıklığı” olaral yorumlasa da “Kafa karışıklığı iyidir, insan bir kafasını olduğunu anlar” der İsmet Özel.

“Kafa karışıklığı iyidir, insan bir kafasını olduğunu anlar” İsmet Özel

Cahit Zarifoğlu: Türk Edebiyatının zarif yazarı

İsmet Özel eserleri

9 şiir, 22 deneme, söyleşi, mektup ve 5 çeviri kitabı bulunmaktadır. Yazarın son kitabı “Tekne Kazıntısı” 2022 yılında çıkmıştır.

İsmet Özel kitapları:

• • – Üç Mesele
  • – Zor Zamanda Konuşmak
  • – Taşları Yemek Yasak (It is Prohibited to Eat the Stones)
  • – Bakanlar ve Görenler
  • – Faydasız Yazılar
  • – İrtica Elden Gidiyor
  • – Surat Asmak Hakkımız
  • – Tehdit Değil Teklif
  • – Waldo Sen Neden Burada Değilsin?
  • – Sorulunca Söylene
  • – Cuma Mektupları -1,2,3,4,5,6,7,8,9,10
  • – Tahrir Vazifeleri
  • – Neyi Kaybettiğini Hatırla
  • – Ve’l-Asr
  • – Tavşanın Randevusu
  • – Bilinç Bile İlginç
  • – Şiir Okuma Kılavuzu
  • – 40 Hadis
  • – Henry Sen Neden Buradasın-1
  • – Henry Sen Neden Buradasın-2
  • – Kalıntürk
  • – Çenebazlık
  • – Şairin Devriye Nöbeti 1 – Tok Kurda Puslu Hava
  • – Şairin Devriye Nöbeti 2 – Bileşenleriyle Basit
  • – Şairin Devriye Nöbeti 3 – Neredeyizim
  • – Şairin Devriye Nöbeti 4 – Ebruli Külah

İsmet Özel şiir:

• • – Geceleyin Bir Koşu (1966)
  • – Evet İsyan (1969)
  • – Cinayetler Kitabı (1975)
  • – Şiirler 1962-74 (1980)
  • – Şiir Kitabı (1982)
  • – Celladıma Gülümserken (1984)
  • – Erbain (1987)
  • – Bir Yusuf Masalı (2000)
  • – Of Not Being A Jew (2005)
  • – Of Not Being A Jew-İlaveler ve Vaat Edilmiş Bir Şiir- (2008)
  • – Of Not Being A Jew (2011)
  • – Bir Yusuf Masalı – (2021)

İsmet Özel deneme, söyleşi, mektup:

• • – Üç Mesele (1978)
  • – Şiir Okuma Kılavuzu (1980)
  • – Zor Zamanda Konuşmak(1984)
  • – Taşları Yemek Yasak (1985)
  • – Bakanlar ve Görenler (1985)
  • – Faydasız Yazılar (1986)
  • – İrtica Elden Gidiyor (1986)
  • – Surat Asmak Hakkımız (1987)
  • – Tehdit Değil Teklif (1987)
  • – Waldo Sen Neden Burada Değilsin? (1988)
  • – Sorulunca Söylenen
  • – Cuma Mektupları (1-10)(1995-2004)
  • – Tahrir Vazifeleri
  • – Neyi Kaybettiğini Hatırla(1994)
  • – Ve’l-Asr
  • – Bilinç Bile İlginç
  • – Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar (1995)
  • – Tavşanın Randevusu(1996)
  • – Kırk Hadis(2004)
  • – Henry Sen Neden Buradasın? 1-2 (2004)
  • – Kalın Türk (2006)
  • – Çenebazlık (2006)
  • – Şairin Devriye Nöbeti 1 – Tok Kurda Puslu Hava
  • – Şairin Devriye Nöbeti 2 – Bileşenleriyle Basit
  • – Şairin Devriye Nöbeti 3 – Neredeyizim
  • – Şairin Devriye Nöbeti 4 – Ebruli Külah
  • – Şairin Devriye Nöbeti 5 – Evet mi Hayır mı? Sınıf Savaşı Evet, Milli Mücadele Hayır
  • – Şairin Devriye Nöbeti 6 – Allah’ın Emri Zaid/Plus Peygamberin Kavli
  • – Şairin Devriye Nöbeti 7 – Evlenseydik Boşanacaktık
  • – Şairin Devriye Nöbeti 8 – Hayatın Manası Versus Manalı Bir Hayat
  • – Şairin Devriye Nöbeti 9 – Karz-ı Hasen
  • – Şairin Devriye Nöbeti 10 – Siper Beden
  • – Şairin Devriye Nöbeti 11 – Muvazzaf
  • – Şairin Devriye Nöbeti 12 – Başbaş Başbaşa Başabaş
  • – Desem Öldürürler Demesem Öldüm
  • – Bir Akşam Gezintisi Değil, Bir İstiklâl Yürüyüşü – 1
  • – Bir Akşam Gezintisi Değil, Bir İstiklâl Yürüyüşü – 2
  • – Pergelin Yazmaz Sivri Ucu (2021)
  • – İslamla Dalgalanmış Varoluş (2021)

  • Tekne Kazıntısı (2022)

İsmet Özel çeviri:

• • – Siyasi Felsefenin Büyük Düşünürleri – William Ebenstein
  • – Gariplerin Kitabı – Ian Dallas
  • – Osmanlı İmparatorluğu ve İslami Gelenek – Norman Itzkowitz
  • – Bilim Kutsal Bir İnektir – Anthony Standen
  • – Cihad- Bir Temel Tasarım – Abdülkadir Es-Sufi