El Hac Ömer Tall (Omar Saidou Tall) – (1794-1864) Futa Toro’da günümüz Senegal’de doğdu. Batı Afrikalı siyasi bir liderdi. Ticaniye İmparatorluğu’nu kurdu. Batı Afrika’da emperyaşist devletere karşı şanlı bir direniş gösterdi ve İslam’ın yayılmasını sağladı.
İçindekiler
1796’da Senegal’in Futa Toro bölgesinde Said Osman Bey ve Edime Hanım’ın oğlu olarak doğdu. Dindar bir ailesi vardı ve ailesi ismini Ömer koydu. Kur’an-ı Kerim ve diğer dini ilimleri öğrendi. 1814’te Şeyh Abdülkerim b. Ahmet en-Nagel ile tanıştı. 1825 yılında şeyhi Abdülkerim ile birlikte hacca gitmeye karar verdi. Ancak hastalanması bu yolculuğun ertelenmesine sebep oldu. Daha sonra gitmek istediklerinde ise Şeyh Abdülkerim vefat etmişti. Şeyh Abdülkeirm kendisine bir mektup bırakmıştı. Mektupta şeyhin yerine halife tayin edildiği yazılıydı. Artık Batı Afrika’daki irşad faaliyetini El Hac Ömer Tall yürütecekti.
Bu sırada Nijerya’da Sokoto emiri Muhammed Bello’nun kızı Meryem hanım ile evlendi. Bu evlilik onun maddi ve manevi açıdan güç kazanmasını sağladı. Tüm bunlar yaşanırken Avrupa’nın sömürgecilik konusunda Afrika için yeni planları vardı. Avrupalı devletler Afrika’yı kendi aralarında bölüşme kararı almışlardı. Afrika’nın zenginlikleri hem sömürülecek hem de Afrikalılar köleleştirilecekti.
İşte emperyalist devletlerin iştahının böylece kabardığı bir dönemde Şeyh El Hac Ömer Tall, Afrika’da İslam’ı yaymak ve Afrika’nın özgürleşmesini sağlamak için çalışmaya başladı. Onun bu faaliyetlerine katılanların sayısı günden güne arttı. Kitabü’r – Rimah Hizbi’r Rahim (Allah Hizbinin Mızraklı Kitabı) isimli bir eser kaleme aldı. Afrikalıları İslam’ın mukaddes yoluna çekmeye çalışıyordu. El Hac Ömer Tall sufi tarikatı olan Ticaniye tarikatına bağlıydı. Kaleme aldığı bu eserin bu nedenle tasavvufi yönü ağırlıklıydı. Bu kitap artık onun fikirlerinin ve düşüncelerinin de yeterince olgunlaştığını göateriyordu. Ne yapmak istediğini bilen kararlı bir lider olmuştu. Mücadelesinin sadece ilmi yönde kalmaması gerektiğinin farkındaydı. Çünkü Afika aç gözlü emperyalist devletler tarafından her açıdan işgal altındaydı. Hem toprağın altındaki değerli madenler sömürülüyor hem de kültürleri ve inançları yok edilerek başkalaştırılıyorlardı. El Hac Ömer kalemin yanına silahı da koymanın vakti geldiğini anladı. Tam on bin kişiden oluşan bir ordu kurdu.
Müslüman olmayan yerli liderler bu duruma tepki gösterdi. El Hac Ömer’in başlattığı cihadın önündeki ilk engel de bunlardı. Üstelik Avrupalı devletler tarafından da manipüle edilmeye oldukça müsaitlerdi. 1852’de Nijer ve Timbuktu’ya kadar uzanan Afrika topraklarını fethetti. Bu topraklar üzerinde bir İslam devleti kurdu. El Hac Ömer’in kurduğu bu devletin ismi Tidjaniya İmparatorluğu (1861–1893) idi.
Ticaniye İmparatorluğu’nun El Hac Ömer’in ölümü sırasındaki sınırları
1855’te putperest bir şehir olan Tanba’yı bu devletin topraklarına kattı. 1855 ile 1864 yılları arasında Bambara ve Karta ile sürekli bir savaş durumu ortaya çıktı. Karta’yı fethetti. Bambara’nın bazı şehirlerini de ele geçirdi. Başkattığı cihat hareketi oldukça başarılı seyrediyordu.
Bu durum sömürgeci Fransızları rahatsız etti. El Hac Ömer’in ilerlemesi onların Afrika için planlarını da suya düşürecekti. Fransızların atadığı sözde Fransız valisi Cesar Faidherbe emrindeki birliklerle beraber El Hac Ömer’in de doğduğu Futa Toro bölgesine doğru harekete geçti. 1857’de Mali’nin doğusunda yer alan Medine’de karşı karşıya gelindi. Cesar Faidherbe oldukça zor anlar yaşadı. Paris’e haber göndererek destek istedi. Fransızların egemen olduğu bölgelerdeki Müslüman idareciler baskılara dayanamayıp El Hac Ömer’in saflarına geçti. Bu saldırılar ve destek Fransızların bölgedeki etkisini kırdı. El Hac Ömer Tall ele geçirdiği bölgelerde önce köleleri özgürlüğüne kavuşturdu. Bölgedeki diğer dinlere mensup kişilerin de gönlünü kazandı. Bu kıvılcım asıl köleleştirilen Batı Afrika’nın özgürleşmesinin önünde parlayan bir kıvılcımdı.
Avrupalı devletler özellikle Fransa bazı yerel Müslüman liderleri El Hac Ömer’e karşı güç peşinde olduğunu ve yeterli güce ulaştığında onları yok edeceğini iddia ederek kışkırttı. Sistematik olarak yapılan bu kara propaganda etkili oldu. El Hac Ömer, Fransızların civarlara inşa ettiği kaleleri kuşatırken içeride bir isyan ortaya çıktı. İsyanlar Fransızların desteği ile giderek büyüdü. El Hac Ömer Tall’ın ordusu bu isyanı bastıtmada yetersiz kaldı. Göçebe Tuaregler, Magripler ve Fulaniler ortaklaia hareket etti. Başlattıkları saldırı sonucu yenilen El Hac Ömer, Degembere’de bir mağaraya sığındı. Yeri tespit edildi ve ne yazık ki mağaranın patlatılmasıyla El Hac Ömer hayatını kaybetti.
El Hac Ömer’in hayatını kaybetmesinin ardından kurduğu İslam devleti de dağıldı. Sahada kazanamayan Fransızlar yine tarihte olduğu gibi kardeşi kardwşe kışkırtarak sonuç almayı başarmıştı. Zaten sonucunda da tüm bu bölgede tek hakim Fransız sömürgeciler oldu. Şeyh El Hac Öner Tall ise ardında bıraktığı büyük ve onurlu bir mücadele ile efsaneleşmiştir.
– Kitabü’r – Rimah Hizbi’r Rahim (Allah Hizbinin Mızraklı Kitabı)
