Ebced hesabı alfabedeki harflerin kolayca hatırda tutulmasını için eski dönemlerde geliştirilmiş bir sistemdir. Tarihi Mısır hiyerogliflerine kadar uzanır. Fenike döneminde kullanımı yayılmıştır. Ebced ya da Ebuced rakamları olarak adlandırılan bu sayı sistemi sayesinde harf, kelime ve cümlelerin sayısal karşılığı hesaplanmaktadır. Çıkarılan bu sayı değerlerinin ise bir anlamı olduğuna inanılır. Arap alfabesinin eski sıralanışının ilk dört harfi “Elif-Ba-Cim-Dal”dır. Ebced ismi bu sıralanışın ilk harflerinden oluşmaktadır. Eski Arap alfabesindeki her harfe özgü bir rakam verilerek ebced hesabı yapılır.
İçindekiler
Ebced Hesabı Tablosu
Ebced’in birler basamağını “ebced, hevvez, hutti” kelimeleri oluşturur. Onlar basamağını “kelemen ve saf’es” oluşturmaktadır. Yüzler basamağı ise “karaşet, sehaz, dazağ” kelimeleri sembolize eder. Bu kelimeler ebced dizilişi “elif, bâ, cim, dâl, he, vav, ze, ha, tı, yâ, kef, lâm, mim, nûn, sin, ayın, fe, sad, kaf, rı, şın, te, se, hı, zel, dad, zı, ğayın” şeklinde olan Arap alfabesinin kolay ezberlenmesi için oluşturulmuştur. Yani “Elif, bâ, cim, dâl” Ebced; “He, vav, ze” Hevvez’dir. Zamanla dayısal değer açısından değer verilmiştir. Birler, onlar ve yüzler olarak üçe ayrılmışlardır. İlk 9 harfe birler basamağı, ikinci 9 harfe onlar basamağı ve kalan üçüncü 10 harfe ise yüzler basamağı denmiştir. Sonuç olarak bu basamaklardaki harflerin her birine de 1’den 1000’e kadar sayısal değerler biçilmiştir. Harflerin ebced değeri şöyledir;
Ebced: Elif = 1, Ba = 2, Cim = 3, Dal = 4
Hevvez: He = 5, Vav = 6, Ze = 7
Hutti: Ha = 8, Tı = 9, Ya = 10
Kelemen: Kef = 20, Lam = 30, Mim = 40, Nun = 50
Sa’fes: Sin = 60, Âyn = 70, Fe = 80, Sad = 90
Karaşet: Kaf = 100, Rı = 200, Şın = 300 Te = 400
Sehaz: Se = 500, Hı = 600, Zel = 700
Dazağ: Dad = 800, Zı = 900, Ğayn = 1000
Yüce Kitabımız Kur’an-ı Kerim içerisinde tüm ilimleri barındırır ve gaybı ancak Allah (cc) bilir. Allah (cc) bildirmiyorsa eğer kul gaybı bilemez. İslami ilimler arasında ebced yoktur. Ebced hesabının dini bir yönü de yoktur. Hadislerde, sahabelerde, müştehitlerde böyle bir hesabın doğruluğundan söz edilmemiştir. Bu yüzden ebced hesabıyla geleceğe yönelik bir tarih vermek doğru değildir. Kur’an’ın indirildiği dönemde ebced hesabı bilinen bir şeydir. Açık bir şekilde reddedilmemiştir. Yani “gelecekten haber verme” ya da “gaybı bildirme” gibi insanlar için mümkün olmayan ancak ve ancak Allah’ın bileceği bir hususta had aşılmadığı sürece sakıncalı değildir. Öyle ki şairler ve edebiyatçılar tarih düşürme alanında ecbed hesabını kullanmışlardır.
Mimar Sinan, Süleymaniye ve Selimiye camilerini yaparken ebced hesabı kullanmıştır. Süleymaniye’nin kubbe alemi 66’dır. Zeminden kubbe üzengi seviyesi ise 45’tir. Yine Selimiye’de kubbeyi taşıyan sekiz ayağın merkezindeki dairenin çapı 45’tir. Minare alemi ise 66 arşın yüksekliktedir. İki caminin de kubbeye yakın minarelerinde görünen silüetlerin mesafeleri 92 arşındır. Ebced hesabına göre “Allah” lafzı 66’dır. 45 ise “Âdem” kelimesine karşılık gelir. 92 ise “Muhammed” isminin ecbed sayısıdır.
Halk arasında doğum yılının harf karşlığına göre ortaya çıkan kelimenin çocuklara isim olarak verilmesi yaygındır. Mesela Mehmet Akif Ersoy’un babası Tahir Efendi oğlunun doğum tarihine göre hesapladığı ‘Ragıyf’ ismini Akif’e vermiştir. Söylenmesi zor olduğu için Akif olarak kalmıştır.
Ebced hesabı geometri, fizik hatta kriptoloji gibi bilimlerde de kullabılmıştır. Kriptoloji bir şifreleme bilimidir ve ebced hesabı şifrelemede kullanılabilir. Gizli tutulmak istenen bir rakamsal bilgi yazıya dökülebilir.
Esmaül Hüsna ebced değeri
Esmalarda da ebced hesabı uygulanmıştır. Allah’ın 99 isminin ebcet hesabı yapılmıştır. Burada amaç zikrin okuma sayısı gösterilmiştir. Yani bir esmanın ebced hesabına göre sayısı belirtilmiş ve o oranda zikredilmesi bir geleneğe dönüştürülmüştür. Mesala El-Fettah esmasının ebced değeri 489’dur. El-Fettah esmasının 489 kere tespih edilmesinin sırları olduğuna inanılır. Öncelikle bunun dini bir dayanağı yoktur. Allah’ın isimleri istenildiği kadar zikredilebilir. Ancak belli bir sayıda zikretmenin de bir sakıncası yoktur. Tabii bu konuda bilgisine güvenilen bir alime danışılıp fikir ve sayı almak daha doğrudur. Çünkü her ilmin uzmanı vardır.
Sonuç olarak Ebced’den faydalanarak, olayların tarihini, camilerin, türbelerin yapılış tarihini belirtmek caizdir. Lakin bir hastanın adının ebced hesabının yapılması ve muska yazılması dinen uygun değildir. Ya da bir tarih belirtip “şu tarihte kesinlikle şu olacak” gibi çıkarımlar yapmak da yanlıştır. Çünkü gaybı Allah bilir ve bu konular imani konulardır, hassastır. Ebced hesabı geleceği bildirebilecek bir kaynak değildir. Gelecek Allah’ın iradesindedir.
