enflasyonemeklilikötvdövizakpchpmhp

Çeng: Aşkla beli bükülmüş aşık

Çeng: Aşkla beli bükülmüş aşık

Çenk olarak da adlandırılan Çeng yaklaşık 2500 yıllık tarihi bir geçmişe sahip kanuna benzeyen bir çalgıdır. Sık gerilmiş tellere sahiptir. Dik tutularak ve genellikle mızrapla çalınır. Şekil olarak Arp’a benzer. (Bkz: görsel) Çeng çalan kişiye çengî (çengi) denilir. Çeng’in benzerleri Azerbaycan’da çeng, İran’da çang, Gürcistan’da çangi ismi ile bilinmektedir. Divan şiirinde en sık adı rastlanan çalgılardan biridir. Divan şiirinde aşkla beli bükülmüş aşığı sembolize eden Osmanlı çenginin atası İran çengidir. Ancak biçimçe İstanbul’da bazı yeni özellikler bünyesine eklenmiştir.

Çengi akordu oldukça zordur. Tellerine her makama göre farklı akort yapılmaktadır. Akort edilmesinin zorluğu Çengi’ye olan ilginin azalmasına sebep olmuştur. Günümüzde bazı usta isimler icra etseler de unutulmaya yüz tutmuş bir enstrümandır.

Safiyüddin Urmevî (öl. 1294), Abdülkadir
Meragî (1350-1435) gibi yazarlar eserlerinde çeng hakkında detaylı bilgiler aktarmışlardır. Kenzü’t-Tuhaf’ adlı, XIV. yüzyıldan kalan Farsça bir yazmada çeng ile ilgili detaylı bilgi içerir. Ama XV.yy şairlerinden biri olan Ahmed-i Dâî’nin Çengnâme adını taşıyan mesnevisi, çeng’e, diğer Osmanlı çalgıları arasında çok daha ayrıcalıklı bir yer bir değer kazandırır. Çünkü herhangi bir başka Osmanlı çalgısı için böyle bir eser yazılmamıştır. Bu da enstrümanın ne kadar özel bir sese sahip olduğunu gösterir.

Çeng çalgısının tasvir edildiği minyatürlerin çoğu sanki bir eğlence sahnesini değil daha çok şair ya da dönemin bilginleriyle yapılan sohbetleri tasvir eder. Bu nedenle her kesim tarafından sevildiği erkekler kadar kadınlardan da rağbet gören bir çalgı olduğu aşikardır.

Çeng için standart bir boydan söz etmek mümkün değil. Çeng’in başlıca iki boyu ve iki icra şekli vardır.

Çeng türleri ve icra şekilleri

  • Kucak Çengi

Görece daha küçüktür ve kapalı mekânlarda oturularak çalınan kucak çengi’dir. Çengî bu çengi’nin burguluğunu sol dizinin üzerine koyarak çalar.

  • Açık Hava Çengi

Oldukça büyüktür. Kucak çengi gibi oturularak değil ayakta durularak çalınan açık hava çengi’dir. Uzun ayağı çenginin iki bacağı arasında sıkıştırılır. Sonra çalgının gövdesinin (rezonatörünün) alt kısmından geçirilen bir kuşağın bele bağlanmasının ardından çalınır.

Kursa gitmeden evde çalmayı öğrenebileceğiniz müzik aletleri

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.