Mısır hem stratejik olarak hem de ekonomik olarak tarih boyunca hep çok önemli bir noktada durmuştur. Bu nedenle Hz. Ömer döneminde cephe komutanı Amr b. As, Mısır’ın fethinin gerekliliği konusunda halifeyi ikna etmiştir. Hz. Ömer’den icazet alan Amr b. As üç sene içerisinde -640 yılında- Mısır’ın fethini gerçekleştirmiştir. Bu zaferin ardından Amr b As, Mısır fatihi unvanını alarak Mısır’a vali olarak atanmıştır. Ardından bölgede İslam anlayışının hakim olduğu bir mimari yapılaşma başlamıştır. Bunlardan biri de Fustat’tır. Fustat, Kahire’nin o dönemki adıdır. İslam anlayışıyla tanzim edilmiştir. Amr b As burada adını taşıyan Amr bin As Camii ‘nin yapımını başlatmıştır.
Amr b. As Camii
Amr b. As Camii nerede? Ne zaman yapılmıştır? Fustat (Kahire)’de fetihten 2-3 sene sonra 642/643 yıllarında inşa edilmiştir. Afrika ve Mısır’ın ilk camisidir. Bölgenin ilk camisi olmasından dolayı Tâcü’l – cevâmi (Camilerin tacı) olarak da anılır. Amr b. As Camii, İslam mimarisinin ilk örneklerinden biridir. Zamanla değişerek günümüze ulaşan yapısında Zübeyr b. Avam, Ebu Zer El- Gıfari, Ebu Eyub El-Ensari, Ubade b Samit, Ukbe b. Amir, Mikdad b. Esved ve Mesleme b. Muhalled gibi 80 kadar sahabi yer almıştır. Hurma tomrukları üzerine kerpiçten inşa edilmiştir. İnşa edildiği yer Amr bin Âs’ın ordugâhının kurulduğu yerdir. Sadece bir ibadethane olarak değil idari, askeri ve sosyal faliyetlerin de yürütüleceği bir merkez olarak tasarlanmıştır. Öyle ki hükümet konağı (Dar’ül imare), Müslümanların maaşlarının verildiği dîvânü’l-harâcı ve mahkemeyi içinde ve çevresinde barındırır. Yine o dönemde caminin etrafına pazar inşa edilmiş böylece Amr bin As Camii şehrin sosyal hayatının merkezi hâline gelmiştir.
Caminin iç kısmı
İslam dünyasında ilk yerleşim yani ilk yapı genellikle caminin inşası ile başlar. Ardından şehir camiye göre gelişir. Camiler sadece ibadet yeri değil ayrıca halkın toplanma alanlarıdır da. Amr bin As Camii de bu anlayış çerçevesinde inşa edilmiş kendisinden sonra yapılacak camilerin mimarisini de etkilemiştir.
Amr bin As Camii minare
Amr b. As Camii, Kahire’ye hakim olan tüm devletler zamanında sürekli olarak şekil değiştirmiştir. Her devlet bazı yeniliklerle caminin mimari yönden zenginleşmesine katkı sağlamıştır. Mesela Emevilerin Mısır ve Ifrıkiyye Valisi Mesleme b. Muhalled, Halife Mauviye’nin isteği üzerine, 678 yılında Amr b. As Camii’nin dört köşesine minare ekletmiştir. Bunlar İslam mimarisinin ilk minaresi olma özelliğini taşır. Daha sonra İslam dünyasının her yerinde minareler dikilmeye başlanmıştır. Müezzinlerin cuma namazından önce minarelerden sala okuması ilk olarak Amr b. As Camii’de gerçekleşmiştir.
